دنیای اقتصاد نوشت: بخش اعظم انصرافدهندگان در سامانه یکپارچه را متقاضیان محصولات سایپا، شرکت‌های خصوصی و همچنین شرکت‌کنندگان در طرح جوانی جمعیت تشکیل می‌دهد. آنچه مشخص است خودروهایی که فاصله قیمتی زیادی بین کارخانه و بازار ندارند، از چندان جذابیتی برخوردار نیستند.
مدیر سامانه فروش یکپارچه خودرو روز گذشته آماری از انصراف متقاضیان خرید خودرو از سامانه یکپارچه فروش ارائه داد؛ آماری که از انصراف بخش عظیمی از متقاضیان حکایت دارد. طبق آمار منتشرشده، بیشترین انصرافدهندگان در سامانه یکپارچه فروش را متقاضیان محصولات سایپا، شرکت‌های خصوصی از جمله کرمان‌موتور و همچنین متقاضیان طرح جوانی جمعیت تشکیل داده‌اند. به نظر می‌رسد تنها ایران‌خودرو توانسته است بخشی از متقاضیان خرید محصولات خود را حفظ کند.
بر این اساس آمارهای وزارت صمت، گویای این نکته است که اختلاف قیمت محصولات خودروسازان بین کارخانه و بازار همچنان به‌عنوان انگیزه اصلی خریداران ایفای نقش می‌کند، این در شرایطی است که سامانه یادشده به‌منظور حذف قرعهکشی و در کنار آن توقف دلالی در بازار طراحی شده بود. در این زمینه، مدیر سامانه فروش یکپارچه خودرو روز گذشته اعلام کرد که ۵۰درصد متقاضیان مرحله دوم ثبت‌نام خودرو از شرکت سایپا، نسبت به تکمیل وجه خرید خودروی مورد نظر خود اقدام نکرده‌‌‌اند. مهدی تقدسی همچنین تاکید کرده که «طبق گفته خودروسازان خصوصی فقط حدود ۱۰درصد افرادی که در طرح یکپارچه عرضه خودرو ثبت‌نام کردهاند، نسبت به پرداخت پول به خودروساز اقدام کردهاند، بنابراین ظرفیت خالی زیادی باقی مانده است.»
پنج پیام انصراف‌‌‌ها از سامانه یکپارچه
پرسش دیگری که در این میان اهمیت پیدا می‌کند، این است که سیاستگذار چه پیام‌‌‌هایی می‌‌‌تواند از انصراف گسترده متقاضیان از سامانه یکپارچه بگیرد؟ شاید بتوان گفت پیام ابتدایی و مهم این اتفاق، شکست سامانه یکپارچه است. در واقع سیاستگذار می‌‌‌خواست با این سامانه تقاضای خودرو را متمرکز و آن را مدیریت کند؛ اما با وجود استقبال شدید در مرحله پیش‌‌‌فروش و با وجود آنکه شرط بلوکه‌کردن ۱۰۰میلیون تومان را نیز قرار داده بود تا از تقاضاهای پراکنده جلوگیری کند، باز هم بخش بزرگی از متقاضیان از این طرح پا پس کشیدند که نشان می‌دهد سامانه یکپارچه در رسیدن به اهداف خود شکست خورد.
پیام و نکته مهم دیگر این آمار و ارقام این است که همچنان در سامانه یکپارچه، دلالی حرف اول را می‌‌‌زد. همان‌طور که اشاره شد، در هر نقطه‌‌‌ای که اختلاف قیمت کارخانه و بازار کم بوده و امکان کسب سود برای دلالان محدود می‌شود، با موج انصراف مواجه هستیم. بنابراین همچنان دلالان در سامانه یکپارچه جولان می‌دهند. این درحالی است که پیش از این گفته می‌‌‌شد با حذف قرعهکشی خودرو و در شرایطی که همه ثبت‌نام‌کنندگان موفق به خرید خودرو شوند، واسطه‌‌‌گری در بازار خودرو از طریق سامانه یکپارچه کنترل می‌شود. بنابراین سیاستگذار باید این نتیجه‌‌‌گیری را داشته باشد که این شکل و قالب فروش نیست که می‌‌‌تواند دلالی را کنترل کند، بلکه با هر قالبی اگر همچنان نظام دونرخی فعال و بساط رانت مهیا باشد، دلالان نیز حضور خواهند داشت.
نکته قابل‌توجه دیگر اینکه انصراف‌‌‌هایی که در سایپا شکل گرفته، در مورد طرح جوانی جمعیت بسیار گسترده‌‌‌تر بوده است. در واقع ۵۰درصد از کل متقاضیان سایپا و همچنین ۷/ ۵درصد از متقاضیان طرح جوانی جمعیت این شرکت اقدام به تکمیل وجه کردهاند. می‌‌‌توان نتیجه گرفت که در واقع این طرح مشوقی برای افزایش جمعیت نیست، بلکه رانت ساده‌‌‌تری است که از طریق مادران دارای دو فرزند و بیشتر به جیب دلالان ریخته می‌شود. پیام دیگر انصراف‌‌‌های شکل‌گرفته شکست تعیین قیمت خودروهای مونتاژی است.